آجر چینی
آجر را می توان به عنوان یکی از مقاومترین مصالح ساختمانی دسته بندی کرد. به دلیل انواع مختلف خاک رس، آجرهای بسیار متفاوت با رنگ های بسیار متنوع از تقریباً سفید گرفته تا خاکستری، آبی نزدیک به سیاه، قهوه ای، نارنجی و سرخ می توان تولید کرد. برخی از آجرها آب زیاد و برخی دیگر آب کمی جذب می کنند و یا اصلاً آبی جذب آنها نمی شود. برخی حالت راست گوشه داشته و از لبه های تیزی برخوردارند و برخی دیگر شکل نامنظم دارند.
انواع کوره های آجرپزی:
1- کوره ی توده ای
2- کوره ی اسکاتلندی
3- کوره ی نوبتی با کشش هوای رو به پایین
4- کوره ی هوفمان
5- کوره ی پیوسته
انواع آجر:
1- آجرهای معمولی: فاقد سطوحی با پرداخت ویژه هستند و برای کارهایی با اهمیت ظاهری درجه2 و یا هر کار دیگری که بعداً با مصالح دیگری پوشانده می شوند.
2- آجرهای نما: از رویه ای پرداخت با بافتی ماسه ای یا صاف برخوردارند. برای روکار ساختمانها و ایجاد نمایی مقاوم و دلپذیر استفاده می شود.
3- آجرهای مهندسی: بسیار متراکم اند و در موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرند: – دیوارها یا جرزهایی که بارهای سنگینی تحمل می کنند.- دیوارهای حایل – پایه های کناری و پایه های میانی پله ها – پوشش داخلی میله ی دودکش های بتنی –کانالهای آجری فاضلاب و هر نوع دیوارکشی که در معرض آب و هوا، فرسایش یا حمله ی اسیدی قرار دارد.
4- آجرهای نسوز: آجرهای ویژه ای هستند که در مواردی مورد استفاده قرار می گیرند که مقاومت در برابر گرما مورد نظر باشد.
5- آجر ماسه – آهکی: مصالح مورد استفاده، آهک و ماسه به نسبت تقریبی 1 به 8 است که با مقدار بسیار کمی آب با هم مخلوط می شوند. برای اسفاده در کارهایی مناسب است که مقاومت بالا مورد نظر باشد یا کار پیوسته در معرض اشباع شدگی با آب یا در معرض دماهای زیر صفر قرار داشته باشد.
6- آجرهای بتنی: مصالح مورد استفاده سیمان و ماسه است.
ابزارهای مورد استفاده ی بنّاهای آجرچین باید: – باید مقاوم باشند. – در مقابل سایش و استفاده ی زیاد از خود پایداری نشان دهند. – تا چند سال قابلیت استفاده خود را حفظ کنند. –برای کار ویژه ی خود و نه به عنوان جانشین ابزاری دیگر مورد استفاده قرار گیرند.
پیوندهای آجرچینی: این اصطلاحی است که به آرایش های شناخته شده ی مختلف آجرچینی دیوارها اطلاق می گردد. وجود این طرح های پیوندی برای دیوارهایی که بارهای سنگینی را تحمل می کنند امری اساسی است و بدین ترتیب تا حد امکان از تخریب سازه ای جلوگیری می شود.
با پیوند صحیح آجرچینی در گوشه ها، جرزهای متصل، دیوارهای متصل و جداکننده و اطمینان یافتن از مهار شدن کامل آنها به یکدیگر، علاوه بر توزیع بار یکنواخت در سراسر دیوار، پایداری نیز حاصل می گردد.
اما به هر حال پیوند آجرچینی تنها به موضوع مقاومت محدود نمی شود. اغلب برای ایجاد ظاهری دلپذیر و ایجاد طرح های تزیینی در نمای آجرکاری از پیوندهای آجرچینی استفاده می شود.
در مورد پیوندهای آجریچین اصول عمومی مشخصی وجود دارد که عبارتند از:
1- باید همپوشانی صحیحی ایجاد و حفظ کرد.
2- بندها یا درزهای عمودی ردیف های متناوب باید در یک خط قائم قرار داشته باشند.
3- در دیوار نباید هیچ درز ممتدی وجود داشته باشد، بدین مفهوم که درزهای عمودی ردیف های مجاور نباید با هم تلاقی کنند و یا در صورت عدم امکان، تعداد آنها باید تا حد ممکن کاهش داده شود.
4- آجرهای رج بند را هرگز نباید در سطح دیوار کار گذاشت، بلکه آنها را باید در کنار آجر کله ی نبش قرار داد.
5- آجرهای مهار محل تقاطع ها یا نبش ها باید کاملاً پیوند داشته باشند تا دیوارها به یکدیگر مهار شوند.
6- آجرهایی که در داخل ضخامت دیوار قرار می گیرند باید تا حد امکان به صورت کله ای کار گذاشته شوند.
7- در عرض دیوار باید پیوند مقطعی حفظ شود، بدین مفهوم که پیوند پشت دیوار با پیوند سطح آن در یک خط قرار گیرد.
8- برای دستیابی به حداکثر مقاومت در دیوار، تمامی درزهای داخلی دیوار باید در هر ردیف با ملات پر شوند. این کار را می توان با مخلوط کردن مقداری از ملات به صورت دوغاب و ریختن آن در داخل درزهای میان آجرهای کار گذاشته شده در دیوار انجام داد.
انواع پیوندها: تعداد پیوندهای ممکن آجرچینی بیشمار است اما در زیر برخی از انواع معمولتر مورد استفاده ی عمومی آورده شده است.
پیوند کله : این پیوند برای دیوارهای یک آجری مناسب است و در این حالت تمامی آجرها به صورت کله ای چیده می شوند. بیشتر در کرسی چینی یا دیوارهایی با پلان منحنی به کار می رود.
پیوند انگلیسی یا بلوکی: در این پیوند یک ردیف آجر به صورت کله و ردیف دیگر به صورت راسته چیده می شود.
پیوند کله و راسته: در این پیوند آجرهای هر ردیف یک در میان به صورت کله و راسته چیده می شوند و آجرهای کله هر ردیف به صورت مرکزی در بالای آجرهای راسته ی ردیف زیرین قرار می گیرند.
پیوند هلندی: این پیوند تا حدودی شبیه پیوند انگلیسی است چرا که یک در میان از ردیف های کله و راسته استفاده می شود، اما در ردیف کله آجر رج بند وجود ندارد و پیوند آجرها با قرار دادن یک آجر سه قدی در ابتدای ردیف راسته انجام می شود.
بندکشی: اصطلاحی است که به فرآیند نهایی تکمیل دیوارچینی جهت ایجاد ظاهری زیبا اطلاق می گردد. بندکشی دیوارها به دو روش انجام می شود :
در حالت اول بندهای ملاتی نمایان دیوار را می توان در ضمن کار بندکشی کرد. این روش معمولاً متداولترین و مستحکمترین روش است. در مورد دوم بندکشی پس از تکمیل دیوار انجام می شود و با این روش معمولاً ظاهر بهتری به وجود می آید.
ملات بندکشی: ترکیب و رنگ این ملات بر حسب شرایط مورد نظر متفاوت است، اما به عنوان یک قاعده ی کلی، مقاومت نهایی ملات بندکشی دیوار نباید از مقاومت آجرهای تشکیل دهنده ی دیوار بیشتر باشد. ملات های متراکم و سخت موجب تخریب جدی برخی از انواع آجرهای نمای نرم می شود. برای دیوارهای ساخته شده از آجرهای نمای سختی که در شرایط در معرض قرار دارند می تواند از مخلوط 1 قسمت سیمان به 2 قسمت ماسه استفاده کرد. اما برای نماهای عمومی آجری معمولاً مخلوط 1:3 کاملاً رضایت بخش خواهد بود.
مخلوط ماسه و سیمان ملاتی به رنگ خاکستری ایجاد می کند، اما اگر به جای بخشی از سیمان از آهک استفاده کنید، رنگ روشن تر کرمی یا حتی زرد ایجاد می شود.
آجرچینی مسلح: تحت شرایط معمولی، مقاومت آجرچینی برای تحمل بارهایی که مستقیماً به سمت پایین بر روی دیوار وارد می شوند، کافی است. این بارها فشارهایی ایجاد می کنند که سعی در خرد کردن دیوار دارند، به همین دلیل در این حالت گفته می شود که آجر تحت فشار قرار دارد. اما به هر حال مقاومت آجرچینی در برابر بارهایی که نیروی کششی ایجاد می کنند، ضعیف است. در صورت وجود چنین بارهایی گفته می شود که دیوار تحت کشش قرار دارد. به همین دلیل آجرچینی را نباید مستقیماً در عرض درگاهی های در و پنجره بنا کرد. مگر آنکه با قرار دادن میلگردهای فولادی در دیوار، با این نیروهای کششی توسط فولاد مقابله شود نه با خود آجرچینی.
« کارهای تزیینی »
با وجودی که دلیل اصلی پیوند ایجاد پایداری و مقاومت در آجرچینی است، برخی از انواع پیوندها تنها جنبه ی تزیینی دارند. مورد استفاده ی این پیوندها برای ایجاد طرحی در دیوارکشی است تا دیوار از حالت ساده ی خود خارج شود.
کارهای تزیینی با به وجود آوردن خطوط سایه و طرح، در ظاهر کار برجستگی و عمق ایجاد می کنند و بدین ترتیب آجرچینی ظاهر زمخت و حجیم خود را از دست می دهد. با وجودی که تمامی این کارها هزینه ی دیوارکشی را افزایش می دهد، اما امکان اجرای طرح های ساده ای با هزینه ی کم نیز وجود دارد.
در زیر برخی از روش های اقتصادی مورد استفاده ی آجرچینی تزیینی آورده می شود:
1- استفاده از ملاتی با رنگ متضاد برای بندکشی
2- استفاده از آجرهایی با رنگ های متفاوت در دیوارکشی
3- چیدن آجرها با طرح های مخصوص
4- چیدن آجرها به صورتی که نسبت به سطح کار برجسته باشند تا بدین ترتیب در نمای دیوارکشی خطوط سایه ایجاد شود.
آجرهایی با رنگ های متضاد
در ساختمان های چند طبقه ایجاد قاب های بزرگی از آجرهایی با رنگ متضاد در دیوارهای خارجی، روشی معمول است. این آجرها اغلب به رنگ آبی تیره اند و با ایجاد حالت سایه تاثیری از عمق ایجاد می کنند. گاهی اوقات این قاب ها را با ملاتی به رنگ آجرها بندکشی می کنند تا تاثیر یکنواخت بهتری از عمق در نمای سازه ایجاد شود. مورد استفاده دیگر آجرهایی با رنگ متضاد در ساخت گوشه ها با پیوند بلوکی است.(شکلهای زیر)که تاثیر بسیار خوشایندی در زوایای خارجی ساختمان ایجاد می کند.
«چیدن آجرها با طرح های ویژه»
پیوند لوزی
در سطوح وسیع دیوارکشی ساده، با استفاده از آجرهایی به رنگ متضاد با دیوارچینی می توان طرح های لوزی شکلی ایجاد کرد. این روش ایجاد طرح در آجرچینی همیشه متداول است و نمونه های بسیار خوبی از این نوع کار را می توان در ساختمان های جدید و قدیم مشاهده کرد
آجرهای برجسته
از این آجرها در بسیاری از ساختمانهای جدید برای ایجاد طرح هایی در سطوح ساده و وسیع آجرچینی استفاده می شود. روش معمول این کار استفاده از آجرهای کله ای است که از سطح دیوار در حدود 18 میلیمتر پیش آمدگی دارند. این آجرها در فواصل مساوی از یکدیگر قرار می گیرند و طوری شاقول می شوند که در سطح دیوار خطوط مستقیم افقی ، عمودی و قطری ایجاد گردد. برای کنترل دقت پیش آمدگی آجرها به روشی ساده می توان از یک شابلون کوچک استفاده کرد.
روش دیگر انجام این کار برش دادن سر آجرها است، به طوری که سطح ناصاف آجر نسبت به دیوار حالت برجسته داشته باشد. با وجودی که این سطح ناصاف است اما در برش آن باید دقت کرد، زیرا در ضمن ناهموار بودن سطح، برش راست گوشه ی لبه ها حائز اهمیت است. برای این نوع کار باید از آجرهای سخت پخت استفاده کرد که از مقاومت کافی در برابر عوامل آب و هوایی برخوردارند.
روش دیگر این شیوه ی کار استفاده از طرح های کوچک جدا از هم در سطح دیوار است. در این روش چنانچه برای طرح ها از آجرهایی به رنگ متضاد استفاده شود، دیوار شکل بسیار جالبی پیدا خواهد کرد.
«آجرچینی خوش نما»
این شکل کار هرچه بیشتر به عنوان سطح داخلی دیوار اتاق های نشیمن یا اتاق های استراحت آفتابگر ساختمان های مسکونی محبوبیت پیدا می کند. بنّای آجرچین در ساخت این دیوارها باید از مهارت بسیار بالایی برخوردار باشد تا دیوار ظاهری خوشایند پیدا کند.
نقایص کوچکی که در دیوار های خارجی مورد توجه قرار نمی گیرند، در اتاق نشیمن شکل بسیار برجسته ای پیدا کرده و به راحتی نمای زشتی ایجاد می کنند.
بنابراین دقت بسیار ویژه در ساخت این قبیل دیوارها امری اساسی است و در این ارتباط باید به نکات زیر توجه کرد:
1- دیوار را باید کاملاً تمیز و عاری از لکه های ملات نگه داشت.
2- در صورت استفاده از آجرهای چند رنگ، رنگ های مختلف باید به شکلی یکنواخت در سراسر سطح دیوار پخش شوند.
3- هیچ آجر لب پری نباید در سطح دیوار نمایان باشد.
4- ضخامت بندها باید یکنواخت باشد.
5- بندکشی باید با استاندارد بالایی انجام شود. بندهای گونیا احتمالاً متداولترین شکل بندکشی این دیوار است و عمق بندها باید یکسان باشد. رنگ ملات باید در سراسر دیوار یکنواخت باشد.
6- درزهای عمودی باید به طور واقعی شاقول باشند.
7- در سراسر دیوار باید پیوند آجرچینی صحیحی وجود داشته باشد.
8- دیوار باید به طور واقعی شاقول، تراز و در طول سطح خود مستقیم باشد.
9- با تکمیل دیوار، گاهی اوقات برای جلوگیری از نفوذ گرد و غبار، سطح دیوار را با لایه ای از درزگیر شفاف سیلیکون یا محلول روغن بزرک و تربانتین با نسبت های 1:2 یا 1:3 می پوشانند. ماده ی دوم هم اثر درزگیری دارد و هم رنگ آجرها را برجسته می سازد. این محلول ها را می توان به کمک یک فرچه ی کوچک نقاشی بر سطح آجرچینی زد.
10- در زمان کار کردن استادکاران دیگری همچون نقاش ها و گچکاران در نزدیکی دیوار باید از آن در مقابل لک شدگی حفاظت کرد. هر نوع لک شدگی اتفاقی را باید بلافاصله برطرف ساخت.
«آجرها و کاشی های لعاب دار»
در برخی از ساختمان ها همچون انبارهای مواد غذایی، کشتارگاه ها و بیمارستان ها، تمیزی و بهداشت موضوعی اساسی است و بنابراین سطح دیوارها باید براق بوده و به راحتی تمیز شوند. در این موارد، آجرها یا کاشی های لعابدار رویه ی بسیار خوبی در دیوارها ایجاد می کنند، زیرا این رویه علاوه بر صاف و سخت بودن در صورت تجمع کثافت بر سطح آن به راحتی با یک پارچه ی مرطوب تمیز می شود.
هر دوی این محصولات از قالب زنی و پخت رس نسوز ساخته می شوند. پس از سرد شدن آجرها یا کاشی های پخته شده آنها را در لعاب مایع فرو می کنند و یا آن طور که بیشتر معمول است به کمک تسمه نقاله از زیر افشانه های لعاب عبور داده می شوند. ترکیب این لعاب مایع بسته به نوع کارخانه و رنگ مورد نظر متفاوت است، اما رنگدانه ی آن معمولاً از یک اکسید فلزی همچون قلع یا روی است. پس از لعاب پاشی، آجرها را در یک کوره ی پیوسته (معمولاً گاز نسوز) تحت عملیات حرارتی بیشتری قرار می دهند و بدین ترتیب لعاب سطحی شیشه ای همچون سطح فنجان و نعلبکی پیدا می کند.
این کاشی ها در رنگ های مختلفی عرضه می شوند و با وجودی که سفید متداولترین رنگ است، اما رنگ سفید را نیز می توان با سایه های بسیار مختلفی تهیه کرد. بنابراین بهتر است که تنها از کاشی های یک تولید کننده استفاده کردتا ثبات رنگ کار حفظ شود. در صورت استفاده از محصولات تولیدکنندگان مختلف، در سطح دیوار به جای یک رنگ یکنواخت، سایه های مختلفی دیده خواهد شد.
«چیدن آجرهای لعابدار»
چیدن این آجرها چندان آسان نیست و برای ایجاد دیواری با رویه ی درجه یک باید به نکات زیر توجه کرد:
1- ابتدا باید آجرها را کاملاً خیس کرد و پیش از چیدن اجازه داد تا آب اضافی آنها بچکد، به طوری که در سطوح آجر هیچ آب اضافه ای وجود نداشته باشد.
2- ماسه ی مورد استفاده ی ملات باید ریز دانه و برای آجرچینی آسان فاقد سنگ باشد، ضمناً برای جلوگیری از لک شدگی احتمالی آجرها نباید ناخالصی های آبی در آن موجود باشد.
3- درزهای آجرچینی باید بسیار نازک باشد، در برخی موارد ضخامت این درزها در حد ضخامت یک سکه دو پنی است.
4- پس از چیدن یک ردیف آجر در یک راستا، مستقیم بودن لبه ی بالایی آجرها را باید مجدداً به کمک یک شمشه کنترل کرد تا از عدم وجود برآمدگی اطمینان حاصل کرد.
5- مستقیم بودن سطح نمای هر ردیف آجرچینی را باید به کمک یک شمشه کنترل کرد.
6- درزهای عمودی باید به طور واقعی شاقول باشند و پیش از چیدن آجرها باید مکان آنها را بر روی ردیف زیرین علامت گذاری کرد.
7- پس از تکمیل دیوار، درزهای نمایان را می توان با سیمان خالص یا سیمان سفید یا رنگی بندکشی کرد. این کار اغلب با کشیدن مخلوط سیمان به داخل درزها به کمک یک تکه کهنه یا پارچه انجام می شود و سپس تمامی سطح دیوار با یک پارچه ی تمیز پاک می شود.
در صورتی که در دیوار ساخته شده از آجرهای لعابدار پیوند شکسته وجود داشته باشد، انجام این کار مستلزم برش دادن آجرها است و این برش را می توان با اره ی مکانیکی یا چکش و قلم دم پهن انجام داد.
در صورت استفاده از چکش و قلم دم پهن ابتدا باید آجر را علامت گذاری کرد و آن را از نقطه ای به فاصله ی 6 میلیمتر برش داد. سپس برش دوم بر روی علامت انجام می شود و پرداخت نهایی کار به کمک یک تکه سنگ سمباده انجام می گیرد. چنانچه تلاش شود تا آجر در یک مرحله با قرار دادن مستقیم قلم دم پهن بر روی علامت برش داده شود، احتمال لب پریدگی لعاب بسیار زیاد است، در حالی که با برش دو مرحله ای برش تمیزتری بدست می آید.
«نصب کاشی های لعابدار»
دو روش معمول برای نصب کاشی های دیواری وجود دارد:
1- استفاده از ملات سیمان
2- استفاده از چسب پایه پلاستیکی
